Konspekt i esesë “Armiqësia perëndimore ndaj muslimanëve: një histori e së tashmes” me autor Tomaž Mastnak, publikuar në “Islamophobia/Islamophilia: Beyond the Politics of Enemy and Friend”, redaktuar nga Andrew Shryock, Indiana University Press 2010, fq. 29-47.
Eseja e Tomaž Mastnak, “Armiqësia perëndimore ndaj muslimanëve: një histori e së tashmes” ofron një analizë të thellë dhe gjithëpërfshirëse të origjinës dhe këmbënguljes së armiqësisë perëndimore ndaj muslimanëve. Punimi i tij thellohet në faktorët historikë, politikë dhe kulturorë që kanë kontribuar në ndërtimin e armikut musliman, të cilat janë pjesë përbërëse e përkufizimit të identitetit perëndimor. Ai argumenton se islamofobia në Perëndim nuk është një fenomen i ri, por ka rrënjë të thella historike.
Përkufizimi i Islamofobisë
Mastnak fillon duke prezantuar konceptin e Islamofobisë, të cilën e përcakton si frikë dhe urrejtje irracionale ndaj Islamit dhe muslimanëve. Ai thekson se islamofobia nuk është thjesht një fenomen individual, por një problem sistematik që prek shoqëritë perëndimore në përgjithësi. Islamofobia është një formë racizmi që i ka rrënjët në trashëgiminë historike dhe kulturore të Perëndimit.
Origjina historike e armiqësisë perëndimore ndaj muslimanëve
Mastnak thellohet në origjinën historike të armiqësisë perëndimore ndaj muslimanëve. Ai argumenton se armiqësia e Perëndimit ndaj muslimanëve mund të gjurmohet që nga koha e kryqëzatave kur Perëndimi i krishterë nisi një seri fushatash ushtarake për të rimarrë Tokën e Shenjtë nga kontrolli i muslimanëve. Kryqëzatat nuk ishin vetëm një konflikt fetar, por një përplasje qytetërimesh që e vuri Perëndimin kundër botës muslimane. Trashëgimia e kryqëzatave vazhdoi të ndikonte në formimin e qëndrimet perëndimore ndaj muslimanëve, edhe pas përfundimit të tyre.
Mastnak diskuton gjithashtu ndikimin e kolonializmit në marrëdhëniet e Perëndimit me botën muslimane. Ai argumenton se kolonializmi i dha mundësinë Perëndimit që të ushtronte kontroll mbi territoret dhe popujt muslimanë, duke kontribuar kësisoj në përforcimin e nocionit të epërsisë perëndimore ndaj botës muslimane. Sipas autorit, kolonializmi ka kontribuar në moszhvillimin ekonomik të vendeve muslimane, gjë që nga ana e tij ka nxitur edhe ngritjen e lëvizjeve islamike.
Ndërtimi i armikut musliman dhe roli i tij në përcaktimin e identitetit perëndimor
Mastnak eksploron menyrën se si ndërtimi i armikut musliman ka luajtur një rol vendimtar në përcaktimin e identitetit perëndimor. Ai shpjegon se Perëndimi ka krijuar një identitet për veten e vet që përcaktohet nga kundërshtimi ndaj Islamit dhe botës muslimane. Ai vëren se ky kundërshtim nuk nuk ka të bëjë vetëm me fenë, por edhe me kulturën, qytetërimin dhe racën. Perëndimi e ka portretizuar veten si moderne, racionale dhe progresive, ndërsa botën muslimane e ka portretizuar si të prapambetur, irracionale dhe regresive.
Mastnak argumenton se ky formim i armikut musliman i ka rrënjët në periudhën mesjetare kur Perëndimi filloi ta përkufizonte vetvetën në kundërshtim me Islamin. Ai vëren se gjatë kryqëzatave, Perëndimi zhvilloi një ndjenjë superioriteti ndaj botës muslimane, e cila shihej si inferiore dhe barbare. Kjo ndjenjë epërsie u përforcua gjatë periudhës koloniale kur Perëndimi vendosi dominimin e tij mbi pjesën më të madhe të botës muslimane. Perëndimi përdori epërsinë e tij teknologjike dhe ushtarake për të justifikuar sundimin e tij, duke e portretizuar veten si një qytetërim dhe përparim për njerëzit e prapambetur dhe të paqytetëruar.
Mastnak vëren se ky kuptim i armikut musliman ka vazhduar deri në epokën moderne, pavarësisht se Perëndimi është bërë më laik dhe i larmishëm. Ai argumenton se lufta kundër terrorit, e cila filloi pas sulmeve të 11 shtatorit, e ka përforcuar këtë formim të armikut musliman. Lufta kundër terrorit e ka portretizuar Islamin dhe botën muslimane si qenësisht të dhunshme dhe armiqësore ndaj vlerave perëndimore, duke çuar në një valë islamofobie në Perëndim.
Mastnak argumenton se ky formim i armikut musliman nuk është vetëm çështje ideologjie por edhe interesash materiale. Perëndimi ka një histori të gjatë të shfrytëzimit ekonomik dhe politik të botës muslimane, i cili vazhdon deri në ditët e sotme. Perëndimi ka mbështetur regjimet autoritare në botën muslimane, shpesh në kurriz të lëvizjeve demokratike dhe progresive. Ai gjithashtu ka ndjekur politika që kanë çuar në varfëri, pabarazi dhe paqëndrueshmëri politike në botën muslimane. Sipas autorit, këto politika kanë nxitur pakënaqësi dhe zemërim ndaj Perëndimit, duke çuar në akte terrorizmi dhe dhune.
Islamofilia dhe Aleanca e Qytetërimeve
Mastnak diskuton gjithashtu mbi Islamofilinë dhe Aleancën e Qytetërimeve. Ai vë në dukje se, pavarësisht se ka pasur disa mendimtarë perëndimorë që kanë shprehur simpati ndaj Islamit dhe botës muslimane, Islamofilia ka qenë margjinale dhe plot kontradikta. Shumë nga këta mendimtarë kanë mbajtur njëkohësisht edhe qëndrime dhe bindje islamofobe, ndërsa kritikat e tyre ndaj trajtimit të muslimanëve nga Perëndimi shpesh kanë qenë të kufizuara.
Mastnak kritikon gjithashtu Aleancën e Qytetërimeve, një nismë e Kombeve të Bashkuara për të promovuar dialogun dhe mirëkuptimin midis Perëndimit dhe botës muslimane. Ndërsa pranon qëllimet e mira të iniciativës, ai argumenton se në fund të fundit ajo është me të meta pasi riprodhon kundërshtimin binar midis Perëndimit dhe botës muslimane që ajo kërkon ta kapërcejë. Nisma supozon se problemi qëndron në një përplasje qytetërimesh, e jo në vetë konceptin e qytetërimit. Mastnak argumenton se koncepti i qytetërimit është i ngarkuar me ide raciste dhe supremaciste dhe se ai përforcon ndjenjën e epërsisë së Perëndimit ndaj botës muslimane.
Mastnak sugjeron se qasha më e mirë do të ishte njohja e origjinës historike të armiqësisë perëndimore ndaj muslimanëve dhe puna drejt adresimit të interesave materiale që qëndrojnë në themel të kësaj armiqësie. Kjo do të nënkuptonte sfidimin e narrativave dominuese rreth marrëdhënieve të Perëndimit me botën muslimane dhe promovimin e një kuptimi më të nuancuar dhe kritik të kësaj marrëdhënieje.
Përfundim
Punimi i Mastnak është një kontribut i rëndësishëm në literaturën mbi Islamofobinë dhe marrëdhëniet e Perëndimit me muslimanët. Eseja e tij ofron njohuri të vlefshme për faktorët historikë dhe kulturorë që kanë formësuar qëndrimet perëndimore ndaj muslimanëve dhe nxjerr në pah ndikimin e vazhdueshëm të këtyre qëndrimeve në çështjet bashkëkohore politike dhe sociale. Duke e kontekstualizuar islamofobinë brenda modeleve më të gjera të kolonializmit, racizmit dhe imperializmit, Mastnak ofron një kritikë të fuqishme të trajtimit të muslimanëve nga Perëndimi dhe një argument bindës për nevojën për t’u përballur dhe për ta sfiduar Islamofobinë në të gjitha format e saj.
