Nga Peter Oborne | MEE
Gjatë dy dekadave të para të shekullit të 21-të, Partia Konservatore britanike pësoi ndryshime. E kam përjetuar këtë në vetën e parë. Kur mbërrita në Westminster në 1992 si reporter, Partia Konservatore mund të mburrej se ishte organizata politike më e suksesshme dhe më e qëndrueshme në botën perëndimore, pasi ishte një parti e shpeshtë e qeverisë që nga themelimi i saj në fillim të shekullit të 19-të. Kujdesi, skepticizmi dhe pragmatizmi ishin sekreti i suksesit të saj. Partia mbështeste shtetin e mirëqenies në Britani dhe anëtarësimin në Bashkimin Evropian, edhe pse jo me aq entuziazëm.
Ky lloj konservatorizmi vdiq dalëngadalë, ose të paktën u pezullua, pas fatkeqësisë së përgjithshme zgjedhore të vitit 1997. Nga fundi i shekullit, Partisë Konservatore dukej se i kishte mbaruar energjia. Kjo reflektonte ndryshime të çuditshme në shoqëri, me të cilat ajo nuk mundi të përballej. Mbi të gjitha, ajo po vuante një kolaps në bazën e saj të anëtarësimit. Pas Luftës së Dytë Botërore, partia mund të mburrej me 2.8 milionë anëtarë, ose afërsisht një në dhjetë banor të popullsisë së rritur britanike me të drejtë vote.. Në kohën kur David Cameron-i u bë kryeministër në vitin 2010, anëtarësimi i partisë kishte rënë në më pak se 200,000 anëtarë. Kjo do të thoshte se partia kishte humbur shumë nga lidhja e saj me shoqërinë civile dhe kontrollohej gjithnjë e më shumë nga donatorët dhe grupet e veçanta të interesit, një proces i cili u pranua, e madje u mirëprit nga Cameron-i dhe klika që e rrethonte.
Cameron-i dhe aleatët e tij nuk e modeluan veten sipas lidershipit tradicional konservator, por sipas Tony Blair-it dhe kolegëve të tij modernizues laburistët e rinj, të cilët ishin pozicionuar në opozitë me Partinë Laburiste tradicionale. Kryestrategu dhe kancelari i Cameron-it, George Osborne, u mburrej miqve të tij se “me sa lehtësi e kishin marrë partinë”.
Kjo gjendje ishte fshehtë, pjesërisht për shkak të David Cameron-it. I shkolluar në Eton dhe i martuar me aristokracinë e vendit, ai kishte shenjat dalluese të një madhështie të modës së vjetër. Ky sfond nuk ishte çorientues dhe shumë nga instinktet e David Cameron ishin konservatore. Por ai ishte njëkohësisht anëtar i një elite të rrjedhshme ndërkombëtare dhe financiare, kjo falë një prej atyre paradokseve që padyshim janë krejtësisht karakteristike për klasën qeverisëse britanike.
Është me vend të krahasosh të riun David Cameron me daljen në skenë të Xhorxh W Bushit. Para se të hynte në Shtëpinë e Bardhë, Bushi rrallë dukej se shqetësohej për ndonjë gjë të madhe. Kjo mund të ketë qenë një nga arsyet që elektorati amerikan e favorizoi. Megjithatë, sapo erdhi në detyrë, ai u kap shpejt nga një klikë e udhëhequr nga nënpresidenti i tij Dick Cheney. Kështu ndodhi edhe me Cameron-in. Kryestrategu i tij, George Osborne, dhe ideologu i tij, Michael Gove, e dominuan intelektualisht liderin e ri konservator. Pikëpamjet e tyre vinin nga krahu i djathtë i Partisë Republikane; për sa i përket politikës së pushtetit, kjo ishte logjike. Laburistët e rinj ishin dominues në Mbretërinë e Bashkuar, ndërsa partitë e krahut të majtë në Evropë ishin në rritje. Pra, kishte kuptim që konservatorët e rinj ambiciozë si Osborne dhe Gove të kërkonin të imitonin suksesin e republikanëve në SHBA.
Gazetarët politikë i etiketuan konservatorët e Osborne si “modernizues”. Është e vërtetë që ata ishin të rinj, metropolitane, me lidhje të forta (për njëfarë kohe), e në modë. Por kjo etiketë nuk e tregonte të gjithë historinë. Këta konservatorë të rinj ishin bërë adhurues të një botëkuptimi të ri me ndikim: neokonservatorizmit. Ky është një term që duhet trajtuar me kujdes sepse tingëllon sikur është një mënyrë e përditësuar për të folur për konservatorizëm. Në fakt nuk është e tillë. Është më e drejtë të mendosh për neokonservatorizmin si e kundërta e konservatorizmit.
Konservatorët tradicionalë janë dyshues për ndryshimin. Ata pëlqejnë mënyrat e krijuara prej kohësh të të bërit biznes dhe institucionet e lashta, të cilat i shohin si mishërim të mençurisë. Ata kanë një pikëpamje pesimiste për përpjekjet njerëzore për të ndikuar në ngjarjet botërore, gjë që i bën ata skeptikë ndaj reformave dramatike apo gjithëpërfshirëse. Neo-konservatorët, nga ana tjetër, kërkojnë ta transformojnë botën. Ata besojnë se natyra njerëzore është e lakueshme dhe mund të krijohet rishtas. Kjo pikëpamje optimiste shpjegon besimin e tyre katastrofik se ata mund t’i eksportojnë idealet e tyre demokratike në toka të huaja.
David Cameron-i evoluoi nga konservator tradicional në neokonservator revolucionar gjatë rrjedhës së udhëheqjes së tij. Në vitet e tij të hershme si lider konservator, ai punoi ngushtë me muslimanët, kishte një pikëpamje përgjithësisht optimiste për Islamin dhe fliste për kauzat muslimane. Ai e pa këtë si pjesë të projektit modernizues. Ai pohonte se bllokada izraelite e kishte kthyer Rripin e Gazës në një “burg masiv”. Zëdhënësi i tij për punët e jashtme, William Hague, gjithashtu kishte kritikuar sulmin izraelit në Liban në 2006 si “disproporcional”, duke ngjallur zemërim izraelit.
Cameron-i zgjodhi Sayeeda Warsi-n, një grua muslimane në atë kohë rreth të tridhjetave, si fytyrën e re të Partisë së tij Konservatore. Ajo kishte luftuar pa sukses për vendin e Dewsbury në zgjedhjet e përgjithshme të vitit 2005. Ai i ofroi asaj një titull nderi dhe një vend në qeverinë e tij në hije. Për më tepër, ai i dha asaj rolin e ndjeshëm të ministres në hije për kohezionin e komunitetit, i cila kishte përgjegjësi për marrëdhëniet me muslimanët dhe grupet e tjera minoritare.
E dyta nga pesë vajzat e prindërve emigrantë pakistanezë, Warsi kishte studiuar në Universitetin e Leeds-it ku ishte diplomuar si avokate. Ajo gjithashtu kishte ndihmuar në menaxhimin e biznesit familjar, një fabrikë mobiljesh në Yorkshire. Në kohën e duhur, asaj do t’i jepej një punë si kryetare e përbashkët e partisë. Për disa vite, sipërmarrësja dhe familjarja Warsi dukej se ishte e ardhmja e muslimanëve në Partinë Konservatore të David Cameron-it. Por jo për shumë gjatë, pasi historia e rënies së Warsit është për të marrë mësim.
Në vitin 2007, dy vjet pasi u bë lider i partisë, Cameron-i qëndroi për një javë në një familje muslimane me sugjerimin e Warsi-t. Kjo përfshinte hyrjen në një xhami, diçka që me sa duket nuk e kishte bërë kurrë më parë. Ishte një nga pak rastet që ai do ta bënte këtë në 12 vitet e tij si lider konservator.
Ai shkruajti për përvojën e tij në The Guardian. Ta lexosh sot është si të hysh në një botë tjetër. Në atë kohë, ai parashtroi një sërë qëndrimesh në lidhje me Islamin, të cilat më pas do t’i kundërshtonte diametralisht si Kryeministër, qëndrime që vetëm një politikan i guximshëm i rrymës kryesore do të guxonte t’i thoshte sot. Ai këmbëngulte se “ne nuk mund t’i detyrojmë njerëzit të ndihen britanikë”, duke shtuar se “duke përdorur fjalën “islamist” për të përshkruar kërcënimin [terrorist], ne në fakt ndihmojmë të bëjmë punën e terroristëve për ta”. Cameron-i ishte i bindur se “ata që thonë se shkollat e bazuara në besim pengojnë integrimin e kanë gabim”. Akoma më mbresëlënëse ishte se ai sugjerote se “është Britania e zakonshme ajo që duhet të integrohet më shumë me mënyrën e jetesës britanike aziatike, dhe jo anasjelltas”. Ai shtoi se “nëse duam t’ia kujtojmë vetes vlerat britanike si mikpritja, toleranca dhe bujaria, sa për të përmendur vetëm tre prej tyre, ka shumë muslimanë britanikë të gatshëm të na tregojnë se çfarë kuptimi kanë ato në të vërtetë”. Pas kësaj, këmbanat e alarmit filluan të bien.
Warsi kundër Gove
Në vitin 2007, lidershipi i Cameron shkoi në krizë, ndërkohë që lideri i ri laburist Gordon Brown mendonte të organizonte zgjedhje kur konservatorët po binin poshtë në sondazhe. Vetëm kur punësoi Andy Coulson – një ish-redaktor i News of the World në pronësi të Rupert Murdoch, i cili më vonë shkoi në burg pas skandalit të hakerave të telefonit – si menaxher mediash, Cameron-i filloi ta merrte veten. Një nga detyrat kryesore të Coulson ishte të sigurohej që pikëpamjet e shtypit të Murdoch-it të pasqyroheshin në njoftimet e politikave të Cameron-it. Shtypi i Murdoch-it prirej të adoptonte, me një entuziazëm jokritik dhe madje të shfrenuar, narrativën rreth muslimanëve të zhvilluar nga Policy Exchange, instituti i mendimit neo-konservator që më pas do të formonte axhendën në krye të Partisë Konservatore.
Ndërkohë, neokonservatorët rreth David Cameron-it po krijonin një konservatorizëm që nuk kishte vend për Sayeeda Warsi-n. Protagonisti më i famshëm – dhe përfituesi – i këtij projekti ishte Michael Gove, i mbrojturi i Murdoch-ut, i cili kishte hequr dorë nga një karrierë në Fleet Street për të hyrë në politikë si deputet i konservatorëve në 2005.
Gove ka qenë kryetari i parë i Policy Exchange. Në vitin 2006, një vit pasi Cameron-i u zgjodh udhëheqës, Gove shkroi një libër të famshëm të titulluar Celsius 7/7. Ishte një thirrje për veprim dhe një përpjekje për të riformuar Mbretërinë e Bashkuar dhe botën. Gove e dalloi Islamin nga islamizmi – dhe kjo erdhi natyrshëm për një themelues të Policy Exchange – duke pohuar se kjo i fundit ishte një formë ‘totalitarizmi’ që ishte në thelb armiqësore ndaj vlerave liberale perëndimore. “Islamistët”, pohonte me të madhe Gove, “janë një pararojë e vetëdijshme që i shikojnë me përçmim muslimanët e tjerë dhe të cilët e konsiderojnë shumicën e bashkëfetarëve të tyre si të zhytur në barbari apo gabim”.
Ai besonte se islamistët ishin në luftë me Perëndimin, e ku Izraeli qëndronte në vijën e parë të betejës. Gove shpalli besimin e tij se “një pakicë e konsiderueshme” në atë kohë, 1.8 milionë muslimanë të Mbretërisë së Bashkuar, kishin “pikëpamje refuzuese islamiste”, të cilat, siç thoshte ai, paraqisnin një kërcënim të krahasueshëm me nazizmin apo komunizmin. Ai deklaroi se islamistët ishin në marshim dhe se Perëndimi kishte dështuar kolektivisht që të merrte masa.
Polemika e Gove thuhet se që atëherë i ishte dorëzuar çdo anëtari të ri të grupit Konservator Miqtë e Izraelit, të cilit i përkasin rreth 80 përqind e të gjithë deputetëve konservatorë. Në një hapësirë të shkurtër kohore, traktati i Gove krijoi një narrativë të qëndrueshme konservatore rreth Islamit.
Ishte e pamundur që pikëpamjet e Gove dhe Warsi-t të pajtoheshin. Nga njëra anë, Warsi argumentonte se muslimanët i bindeshin ligjit, ishin njerëz familjarë dhe natyrshëm konservatorë. Kurse Gove dhe aleatët e tij dhanë një pamje më të errët. Për të, Policy Exchange ishte burim i vazhdueshëm i mbështetjes intelektuale, ideve dhe materialit të freskët. Warsi nuk kishte asnjë sekretariat intelektual të krahasueshëm me të.
Pas zgjedhjeve të përgjithshme të 2010-ës, u bëra komentatori kryesor politik i Daily Telegraph, e cila në atë kohë ishte gazeta më e rëndësishme që mbështeste konservatorët. Kështu, e gjeta veten në pozicionin e duhur për të parë përplasjen midis neokonservatorizmit të Gove dhe mbrojtjes së fundit të multikulturalizmit nga ana e Warsi-it. Në fillim, qeveria e koalicionit dukej premtuese për Warsi-n. Ajo kishte aleatë dhe mbështetës të natyrshëm në mesin e Liberal Demokratëve, dhe, më e rëndësishmja, kishte zëvendëskryeministrit Nick Clegg.
Sidoqoftë, edhe me Clegg-un si aleat, Warsi nuk mund të krahasohej me kundërshtarët e saj. Kancelari i Thesarit George Osborne, Sekretari i mbrojtjes Liam Fox (para se të jepte dorëheqjen në tetor 2011), Ministri i zyrës së kabinetit Oliver Letwin dhe Sekretarja e Brendshme Theresa May anuan të gjithë në të njëjtin krah si Michael Gove. Të njejtën gjë bënë edhe gazetat kryesore konservatore.
Për më tepër, Gove u këshillua nga operatori politik më efektiv i epokës moderne: Dominic Cummings. Cummings, i cili ishte këshilltar në Departamentin e Arsimit përpara se të emërohej si shef i stafit të Gove, ishte deri në ato momente një figurë pothuajse e panjohur dhe nuk kishte asnjë nga njohjet kombëtare që pasuan disa vite më vonë kur Boris Johnson-i e emëroi atë në mënyrë të pamend si këshilltarin e tij të lartë në korrik 2019. Megjithatë, Cummings tashmë kishte menduar fort mbi teknikat e menaxhimit të fushatës, mobilizimit popullor dhe manipulimit të shtypit dhe ishte akoma më efektiv për shkak se nuk ishte i njohur, me përjashtim të një rrethi të vogël.
Cummings ishte një aset i rëndësishëm për Gove pasi ai luftoi betejat e tij si ministër i qeverisë. Por mbështetja që Sekretari i ri i arsimit mund ta merrte si të mirëqenë nga shtypi Murdoch-ut ishte e paçmuar. Gove kishte punuar për gazetën Times në pronësi të Murdoch-ut për nëntë vjet përpara se të kalonte në politikë. Gazetat e Murdoch-it, i cili ishte pronari më i fuqishëm i medias në Mbretërinë e Bashkuar, prodhonin një narrativë të pamëshirshme trillimi, propagande dhe zemërimi që shënjestronte muslimanët. Shtypi i Murdoch-ut ka qenë një armë e fuqishme në politikën moderne britanike dhe ka qenë gjithmonë në anën e Gove.
Përveç Clegg-ut (zyra e të cilit ishte vetëm pak metra më poshtë përgjatë korridorit nga ajo e Warsi-t që ndodhej brenda zyrës së qeverisë), Warsi mund të mbështetej vetëm në një grup jokoherent konservatorësh të One Nation, prej të cilëve më i dalluari ishte ndoshta Prokurori i Përgjithshëm, Dominic Grieve. Shumica e mbështetësve të saj ishin në stolat e pasmë. Ishte një grup i vogël deputetësh të moshuar që nuk arrinin asgjëkundi. Ajo nuk kishte asnjë shpresë.
Çarja e qeverisë u shfaq për herë të parë në publik në vitin 2010, kur Warsi u ftua të fliste në Konferencën Globale të Paqes dhe Unitetit në Londër, një ngjarje e cilësuar si mbledhja më e madhe e muslimanëve në Evropë. Warsi pranoi, por më pas u tërhoq në minutën e fundit, duke vepruar sipas një udhëzimi nga Downing Street.
Kur kërkova arsyen e poshtërimit të baroneshës Warsi, më thanë për një memorandum sekret që kishte qarkulluar në Whitehall gjatë kësaj kohe. Thuhej se ky memorandum bënte një ndarje gjithëpërfshirëse mes muslimanëve ‘të mirë’ dhe ‘të këqij’. Në atë kohë u përpoqa por nuk arrita ta gjej atë memorandum. Por gjatë hulumtimeve për këtë libër, më në fund arrita ta gjej letrën informuese në një cep të errët të internetit. Ajo ishte dërguar tek Charles Farr nga Ed Husain dhe Maajid Nawaz i Fondacionit Quilliam, në atë kohë kreu i Zyrës për Sigurinë dhe Kundër Terrorizmit.
Dokumenti përshkruante një numër xhamish dhe organizatash muslimane – si dhe Njësinë e Kontaktit Musliman në Policinë Metropolitane – si gjerësisht simpatike ndaj islamizmit. Kjo deklaratë u shoqërua me paralajmërimin se “qeveria lokale dhe qendrore duhet të jetë e kujdesshme ndaj angazhimit me këto grupe pasi rrezikon të fuqizojë ithtarët e ideologjisë, në mos metodologjisë, që qëndron pas terrorizmit”.
Është e pamundur të thuhet se çfarë ndikimi ka pasur ky dokument, apo nëse ka pasur, ose në çfarë mase ishte përgjegjës për tërheqjen e baroneshës Warsi nga konferenca. Megjithatë, ai parashtron me qartësi pikëpamjen që deri atëherë kishte zënë vend në qarqet zyrtare dhe mediatike: se muslimanët simpatizantë ndaj ‘islamizmit’ ishin pjesë e një komuniteti të dyshuar. Çdo politikan që i takonte ata ose merrte pjesë në ndonjë aktivitet publik të tyre rrezikonte të dënohej për shkak të lidhjes me ta.
Mekartizmi i ri
Tani le të rikthehemi te Lufta e Ftohtë. Gjatë viteve 1950, Shtetet e Bashkuara u infektuan nga një gjendje e sëmurë e quajtur McCarthyism (Mekartizëm). Infektimi shihet sot në retrospektivë si një formë çmendurie kombëtare. Mekartizmi përshkruan një teknikë që merret me ngritjen e akuzave të dashakeqe dhe të paargumentuara kundër individëve për qëllime politike. Thelbi i teknikës ishte se viktimat nuk mund të mbroheshin duke u arsyetuar apo me prova. Nëse sfidoheshin, Mekartistët shpiknin prova të reja ose nxirrnin një pretendim të ri, ose thjeshtë kalonin në një objektiv të ri, duke e lënë viktimën e parë ende të njollosur nga pretendimi fillestar. Kushdo që dikur kishte qenë komunist, kishte shprehur ndonjëherë simpati për komunizmin, apo kishte njohur ndonjëherë ndonjë komunist, shihej si i dyshuar.
Mekartizmi funksiononte me bashkëpunimin e sigurimit dhe arma e tij më e dëmshme ishte lista e zezë, ku shumë viktima nuk e merrnin vesh asnjëherë se ishin ngritur akuza kundër tyre. Mekartizmi ishte kryesisht (edhe pse jo ekskluzivisht) një fenomen i së djathtës. Vetë Joseph McCarthy ishte republikan, ndërsa një mbështetës i fortë i tij ishte redaktori i gazetës së krahut të djathtë William Buckley, i cili e quajti Mekartizmin “një lëvizje rreth së cilës njerëzit me vullnet të mirë dhe moral mund të forconin radhët e tyre”.
Është e rëndësishme të kihet parasysh se senatori McCarthy kishte një përkufizim elastik mbi komunizmin që shkonte përtej anëtarësimit apo mbështetjes së Partisë Komuniste të vogël Amerikane, apo edhe anëtarësimit në shumë ‘organizata të frontit’ të saj në vitet 1930 dhe 1940. Kjo e lejoi atë të shënjestronte këdo si aleat (të komunistëve), agjent apo mashtrues. McCarthy dhe aleatët e tij shënjestronin simpatizantët komunistë, subverzivët, të majtët, liberalët, homoseksualët – këdo që kishte një koncept për shoqërinë amerikane që nuk përputhej me rrymën kryesore. Mbi të gjitha, McCarthy promovoi idenë e një armiku të brendshëm, një fole të fshehtë tradhtarësh apo mashtruesish, dredhitë e të cilëve duhej të ekspozoheshin.
Paralelet midis Mekartizmit dhe luftës së ftohtë të Mbretërisë së Bashkuar ndaj muslimanëve britanikë, megjithëse nuk ishin të sakta, mua më goditën rëndë menjëherë pasi fillova të bëja kërkime për këtë libër. Dikush, diku, ka bërë akuza kundër çdo muslimani të lartë britanik, me përjashtim të atyre që ishin sponsorizuar ose miratuar zyrtarisht.
Ashtu si mijëra vetëve në vitet 1950, muslimanëve sot u kërkohet ta dëshmojnë besnikërinë e tyre ndaj Amerikanes apo Britanisë. Ashtu si në vitet 1950, (sot) lëvizjet e ligjshme dhe opinionet e shprehura nga muslimanët po identifikohen si armiqësore dhe ithtarët e tyre po futen në listën e zezë. Ashtu si në vitet 1950 me komunizmin, (sot) ka shqetësime të veçanta për infiltrimin islamist në shkolla dhe kolegje, apo rreth qelizave lokale që kërkojnë kontroll mbi komunitetet individuale. Ashtu si në Luftën e Ftohtë, (sot) ekziston një ofensivë e madhe intelektuale kundër të ashtuquajturit Islam radikal, me organizata të supozuara të pavarura, revista dhe mendimtarë të financuar fshehurazi nga fondet publike. Ashtu si në vitet 1950 për ish-komunistët, tani po bëhen karriera fitimprurëse për islamistët radikalë të reformuar si komentues dhe ekspertë në zbulimin e radikalëve aktualë.
Ashtu si në vitet 1950 për antikomunizmin, antiislamizmi ka ushqyer dhe është ushqyer nga dhjetëra politikanë që përndryshe do të kishin qenë thjeshtë gazetarë, intelektualë apo udhëheqës fetarë mediokër. Është krijuar një industri që hap vende pune dhe sjell fitime për nëpunësit publikë dhe kontraktorët privatë.
Kryqëzata antikomuniste ka shkatërruar jetë njerëzisht. Por pati edhe sukseset e veta. Ajo dha kontributin e saj në Luftën e Ftohtë, e cila ishte një triumf i madh për botën perëndimore kundër një armiku të vërtetë. Kurse kryqëzata anti-islamiste ka bërë tanimë shumë më tepër viktima. Ajo rrezikon ta zhysë botën perëndimore në një tjetër luftë të ftohtë e përfundimisht të pafitueshme kundër miliona njerëzve që nuk janë fare armiq të saj.
Libri nga është shkëputur kjo pjesë, Fati i Abrahamit: Pse Perëndimi e ka gabim për Islamin është botuar më 12 maj nga Simon & Schuster.
Peter Oborne ka fituar çmimin për komentin/blogimin më të mirë në Drum Online Media Awards në 2022 dhe 2017 për artikujt që shkroi për Middle East Eye. Ai është emëruar gjithashtu si Kolumnisti i Vitit i Çmimeve të Shtypit Britanik në 2013. Deri në vitin 2015 ka qenë kolumnisti kryesor politik i Daily Telegraph. Libri i tij i fundit, Sulmi mbi të vërtetën: Boris Johnson, Donald Trump dhe shfaqja e një barbarizmi të ri moral, u botua në shkurt 2021 dhe ishte ndër dhjetë bestsellerat e Sunday Times. Librat e tij të mëparshëm përfshijnë “Triumfi i klasës politike”, “Ngritja e gënjeshtrës politike” dhe “Pse Perëndimi e ka gabim në lidhje me Iranin bërthamor”.
