Nga Ishaan Tharoor | Washington Post
Prestigjiozja amerikane Washington Post i ka kushtuar një analizë të detajuar situatës së tensionuar në Veri të Kosovës dhe gjendjes aktuale në Ballkanin Perëndimor të shkaktuar nga Rusia dhe aleati i saj historik, Serbia. Gazetari Ishaan Tharoor ka përfshirë në këtë analizë edhe një intervistë me Presidenten e Kosovës Vjosa Osmani, e cila tregon në detaje rrezikun real që i kanoset Kosovës, Bosnjës, por edhe rajonit nga politikat destabilizuese të Serbisë, të mbështetura nga Rusia.
Disa muaj pas nisjes së pushtimit rus të Ukrainës, presidenti Vladimir Putin u përpoq të justifikonte luftën e tij duke përmendur Ballkanin Perëndimor. Gjatë një takimi me Sekretarin e Përgjithshëm të Kombeve të Bashkuara, António Guterres, Putini vuri në dukje shembullin e ndërhyrjes së NATO-s në ish-Jugosllavi në vitin 1999; një fushatë bombardimi që goditi objektivat në atë që atëherë ishte e kombinuar me Serbinë dhe Malin e Zi në përpjekje për të ndalur sulmin e Serbisë kundër etnisë shqiptare të Kosovës që luftonte për autonomi. Lufta e shkurtër dhe operacioni paqeruajtës pasues çuan në krijimin e shtetit të pavarur të Kosovës.
Veprimet e atëhershme të aleancës perëndimore, sugjeroi Putini, nuk ishin ndryshme nga ato që forcat e tij kërkonin të bënin tani në përpjekje për të garantuar pavarësinë e dy entiteteve separatiste pro-Kremlinit në rajonin lindor të Ukrainës, të njohur si Donbas. “Shumë shtete të Perëndimit e njohën [Kosovën] si shtet të pavarur,” i tha Putini Guterresit. “Ne bëmë të njëjtën gjë në lidhje me republikat e Donbasit”.
Ka shumë arsye për të mos a marrë fare seriozisht këtë analogji. Në rradhë të parë për shkak se Rusia ende nuk e njeh pavarësinë e Kosovës dhe e ka dënuar me zë të lartë luftën e NATO-s kundër aleatit të tyre serb. Sulmet ajrore të NATO-s çuan në viktima civile serbe, por ato gjithashtu ndihmuan në shmangien e përsëritjeve të mëtejshme të spastrimit të dhunshëm etnik në Ballkan dhe stabilizimin e një krize që kishte parë tashmë mijëra të vrarë dhe qindra mijëra të tjerë të zhvendosur. Ndërkohë, pushtimi i Putinit karakterizohet nga retorika gjenocidale e Kremlinit, si dhe nga raportet e tmerrshme për mizoritë e kryera nga trupat ruse. Kjo ka bërë që miliona ukrainas të largohen nga shtëpitë e tyre.
Presidentja e Kosovës Vjosa Osmani sheh një paralele krejt tjetër. Fitorja e luftëtarëve të Kosovës mbi regjimin e presidentit të atëhershëm serb Slobodan Millosheviç, e mundësuar nga NATO, ishte pjesë e një lufte më të gjerë për të drejtat e njeriut, sundimin e ligjit dhe parimet demokratike. “Njëzet e tre vjet më parë, këto vlera ishin në rrezik në Kosovë dhe më gjerë,” më tha Osmani gjatë një interviste të enjten në Uashington. “Njëzet e tre vjet më vonë, është e njëjta gjë – këto vlera janë në rrezik në Ukrainë.”
Fushata e Rusisë në Ukrainë nuk meriton asnjë lloj legjitimiteti ndërkombëtar. Sipas Osmanit, ajo pasqyron thjesht “prirjet e sëmura, perandorake” të presidentit rus.
Osmani ishte në Uashington këtë javë së bashku me kryeministrin e vendit të saj, Albin Kurtin. Ata patën takime me Sekretarin e Shtetit Antony Blinken dhe nënshkruan një marrëveshje të rëndësishme investimi me Korporatën e Sfidave të Mijëvjeçarit, një ent qeveritar i SHBA-së, i cili ka marrë përsipër 237 milionë dollarë financim për infrastrukturën energjetike të Kosovës.
Por në bisedën e saj me Today’s WorldView, Osmani paralajmëroi gjithashtu për rreziqet më të gjera me të cilat përballet rajoni i saj, ku ndikimi rus historikisht ka luajtur një rol të jashtëzakonshëm.
“Qëllimi i Putinit është të zgjerojë konfliktin në pjesë të tjera të botës,” tha ajo. “Meqenëse synimi i tij ka qenë vazhdimisht të destabilizojë Evropën, është e pritshme që një nga objektivat e tij mund të jetë Ballkani Perëndimor”.
Ko më larg se këtë fundjavë u ndezën tensionet mes Kosovës dhe Serbisë. Serbët etnikë në komunat veriore të Kosovës bllokuan rrugët dhe u përleshën me forcat e policisë në përgjigje të vendimit të autoriteteve të Kosovës për të kërkuar që automjetet që hyjnë nga Serbia të zëvendësojnë targat e tyre me targa të Kosovës; e e njëjta gjë kërkohet për automjetet nga Kosova që hyjnë në Serbi.
Mosmarrëveshja burokratike nxorri në pah tensionet shumë më të mëdha që ziejnë poshtë. Zyrtarët e lartë u përfshinë në një luftë fjalësh. Kurti akuzoi presidentin serb Aleksandar Vuçiç për nxitjen e dhunës. Vuçiçi tha se të dy palët “kurrë nuk kanë qenë në një situatë më komplekse se sot”, por u zotua për fitoren serbe pavarësisht të gjithave. Misioni i vogël i NATO-s në Kosovë u ndje i detyruar të lëshonte një deklaratë, duke thënë se ishte “i përgatitur për të ndërhyrë nëse rrezikohet stabiliteti”.
Po ashtu, shqetësim i urgjent është edhe situata në Bosnje. Rregullimi i ndërlikuar politik i asaj që bashkoi popullsinë e saj etnike boshnjake, kroate dhe serbe duket më e lëkundur se kurrë. Analistët besojnë se Milorad Dodik, udhëheqësi i republikës gjysmëautonome etnike serbe brenda federatës boshnjake, po shtyn për një ndarje më të qartë që mund të shkaktojë trazira të reja në rajon. Përpjekjet e tij gjejnë mbështetje të ngushtë si në Moskë ashtu edhe në Beograd.
Serbia është, në fund të fundit, një aleat historik rus dhe, sipas fjalëve të Osmanit, një “tokë pjellore” për operacionet e ndikimit të Putinit. Ndërsa shumica e liderëve të Evropës kanë ndjekur masa armiqësore kundër Kremlinit, Vuçiçi nuk e ka bërë. Ai refuzoi t’i bashkohej regjimit të sanksioneve të BE-së ndaj Rusisë. Ai nënshkroi një marrëveshje fitimprurëse për gazin me Moskën në fillim të kësaj vere, edhe pse pjesa tjetër e kontinentit po përpiqet të heqë dorë nga eksportet ruse të energjisë. Dhe duke qenë se sundimi i tij nacionalist ka çuar në një erozion të demokracisë serbe dhe shqetësime në rritje për lirinë e shtypit, Vuçiçi ka lejuar gjithashtu që grupet e propagandës shtetërore ruse të vazhdojnë të veprojnë në Serbi . Ato luajnë një rol të rëndësishëm në nxitjen e polarizimit në rajon.
Analistët tregojnë për një parehati më të madhe. “Në vend të vizionit për t’iu bashkuar një Evrope paqësore e të begatë, ka një ndjenjë në rritje të stanjacionit në të cilin ankesat historike dhe biznesi i papërfunduar i çdo vendi gërryen si tipare të përhershme të fushatave zgjedhore dhe shkaktues të mundshëm konflikti,” vuri në dukje një raport i fundit nga Grupi i Krizave Ndërkombëtare. “Udhëheqësit i fryjnë zjarrit me retorikë përçarëse, duke u përpjekur të largojnë vëmendjen nga ekonomitë e amullta, standardet e ulëta të jetesës, korrupsioni dhe nepotizmi”.
Osmani e sheh sjelljen e Vuçiç-it si atë të një autokrati të cilit nuk i duhet shkuar nga pas. Përtej pretendimeve territoriale të Serbisë në Kosovë, ajo tregon dorën e Beogradit në destabilitetin e provokuar në Bosnje si dhe përpjekjen e supozuar pro-Kremlinit për të nxitur një grusht shteti në Malin e Zi në vitin 2016 për të ndaluar pranimin e saj në NATO (Përpjekja dështoi dhe disa nga drejtuesit e grupit janë burgosur). Vizionet e vazhdueshme të një “Serbie të madhe” e gjallërojnë lëvizjen e Vuçiçit.
Madje, të dielën, një deputet i partisë në pushtet në parlamentin e Serbisë shkroi në Twitter se Serbia mund “të detyrohet gjithashtu të fillojë denazifikimin e Ballkanit”, duke thirrur të njejtën qasje përmes së cilës Putini justifikoi pushtimin e tij në Ukrainë. Vuçiçi “i shikon vendet tona si vende të përkohshme dhe përpiqet të mohojë ekzistencën tonë”, tha Osmani. Është “vetë mënyra se si Putini e shikon Ukrainën, Moldavinë dhe vendet e tjera. Është saktësisht e njëjta strategji.”
Serbia, ndryshe nga Rusia, është kandidate për anëtarësim në Bashkimin Evropian dhe zë një pozicion më të komplikuar brenda Evropës. Por gjeopolitika e re e shkaktuar nga pushtimi rus i Ukrainës e ka vënë Vuçiçin me shpatulla pas murit.
“Ata kanë zgjedhur rrugën e tyre”, tha Osmani. “Në këtë kohë, rruga e Putinit dhe ajo e Bashkimit Evropian janë dy rrugë të ndryshme dhe nuk kanë qenë kurrë më larg njëra-tjetrës. Nuk mund të ecësh në të dyja.
“Kur ke një fqinj që zgjedh të jetë në anën e gabuar të historisë në këtë kohë shumë të vështirë për Evropën dhe më gjerë, kjo na dëmton edhe ne të tjerëve.”
Ndërkohë, Kosova e di se në cilin drejtim dëshiron të shkojë, por ka një rrugë të komplikuar përpara. I mungon njohja nga OKB; Vetoja e Këshillit të Sigurimit të Rusisë mbetet një pengesë themelore; dhe një pjesë e konsiderueshme e komunitetit ndërkombëtar ende nuk e ka pranuar statusin e tij si një komb sovran dhe i pavarur – duke përfshirë pesë vende brenda Bashkimit Evropian.
Osmani beson se kjo mund të ndryshojë në mjedisin aktual, me luftën në Ukrainë që po ashtu i jep shtysë “integrimit euroatlantik” të Kosovës. Ajo përmendi ofertat dramatike të pranimit të Finlandës dhe Suedisë në NATO.
“Siç e dimë të gjithë, të jesh i sigurt do të thotë të jesh në NATO”, tha Osmani, duke u bërë thirrje vendeve anëtare të aleancës që të “fillojnë hapat e përshpejtuara… drejt mirëpritjes së Kosovës dhe Bosnjës në NATO”.
Në fillim të këtij viti, Bashkimi Evropian gjithashtu përshpejtoi procesin për t’i dhënë Ukrainës statusin e vendit kandidat, një shenjë e admirimit të kontinentit për luftën e Ukrainës. Disa kritikë në Ballkanin Perëndimor kishin frikë se kjo vetëm do të vononte më tej ofertat e vendeve të tyre për anëtarësim.
Por Osmani nuk është dakord. “Për një kohë të gjatë, ne ndjemë dhe dëgjuam lodhjen e zgjerimit brenda Bashkimit Evropian,” tha ajo. “Çelja që Bashkimi Evropian ka treguar ndaj Ukrainës e ka kthyer valën në një mënyrë që më në fund BE-ja e sheh procesin e zgjerimit si një proces gjeostrategjik dhe jo si një proces burokratik.
Dhe cili duhet të jetë ai vizion strategjik?
“Një Evropë e plotë, e lirë dhe në paqe është e pamundur pa Ballkanin Perëndimor”, tha Osmani.
Solli në shqip Observer.al
